زمین لزره ویرانگر با دوره زمانی 300 ساله بسیاری در پیشینه تاریخی تبریز به ثبت رسیده به طوری که این شهر تاریخی بارها با خاک یکسان شده و بار دیگر سر از خاک بیرون آورده  و این درحالی است که به عقیده کارشناسان از یک سو دوره بازگشت زلزله های 300 ساله تاریخی فرا رسیده و از سوی دیگر با وقوع زلزله مهیب ترکیه، تبریز در انتظار کابوس سلسله زلزله های منطقه ای است.

به گزارش پایگاه خبری شهر الکترونیک، علی رغم واقع شدن بخش هایی از تبریز بر روی گسل، مسئولان شهرسازی اقدام به شهرک سازی و شهرسازی روی این گسل ها کرده اند. کارشناسان امکان نجات از خطر زلزله در این مناطق را غیر ممکن می‌دانند.

مطالعات زمین شناسى حاکى است که گسل تبریز، فعالیت جدى یافته و حتى لایه‌هاى جوان زمین‌هاى مسیر خود را تحت تأثیر قرار داده است. به اعتقاد زمین شناسان گرچه گسل تبریز مربوط به دوران اول زمین شناسى است و سابقه آن به میلیون‌ها سال قبل باز مى‌گردد اما حالت "میرایى" نیافته و حتى وارد فعالیت‌هاى جدید شده است.

تبریز بر روی یک سامانه گسلی واقع شده که بخشی ازاین سامانه گسلی در امتداد لغز بزرگ در شمال باختری ایران و شرق ترکیه جای دارد که طبق پیش بینی کارشناسان زمین شناسی با زلزله ترکیه این سامانه فعال شده و امکان وقوع زلزله در ادامه این سامانه و تبریز دور از نظر نیست.

این سامانه از مرند (دامنه شمالی میشو داغی) تا بستان آباد با راستای شمال باختری- جنوب خاوری به طول حدود 200 کیلومتر امتداد دارد. گسل های گیلاتو- سیه چشمه-خوی و گسل چالدران (در شمال شرق دریاچه وان ترکیه) شاخه هایی مرتبط با این سامانه امتداد لغز راستگرد بزرگ هستند و با این که هیچ زمین لرزه دستگاهی بزرگ طی 230 سال گذشته در تبریز به ثبت نرسیده است ولی نگاهی به زمین‌لرزه‌های تاریخی تبریز و آبادی‌های مجاور آن نشان می دهد که این گستره بارها رخدادهای ویرانگری را متحمل شده است.

مطالعات زمین شناسى حاکى است که گسل تبریز، فعالیت جدى یافته و حتى لایه‌هاى جوان زمین‌هاى مسیر خود را تحت تأثیر قرار داده است. به اعتقاد زمین شناسان گرچه گسل تبریز مربوط به دوران اول زمین شناسى است و سابقه آن به میلیون‌ها سال قبل باز مى‌گردد اما حالت "میرایى" نیافته و حتى وارد فعالیت‌هاى جدید شده است.

شایان ذکر است از زمان شکل گیری تبریز، حدود 11 زمین لرزه مخرب این شهر را تکان داده و بارها آن  را با خاک یکسان کرده است.

گسل تبریز از شمال این شهر عبور کرده و شهرک‌هاى مختلفى را در معرض خطر قرار داده است . همچنین بخش اعظمى از حدود 400 هزار حاشیه نشین شهرستان تبریز در قسمتى از کمربند شمالى شهر اسکان یافته اند که ساختمان هاى آنها به هیچ وجه درمقابل کوچکترین تکانها نیز مقاوم نیستند .

زنگ خطرِزمین لرزه ترکیه

زمین لرزه اخیر ترکیه نگرانی کارشناسان زمین شناسی را بیش از پیش کرده است و برج هایی که همچون سرو بر روی گسل ها بالا رفته اند، دور نمای غم انگیزی را به تصویر کشیده‌اند.  در این خصوص معاون سازمان زمین شناسی شمال غرب کشور می گوید: تاریخ نشان داده که زلزله های منطقه شمال باختری ایران و شرق ترکیه به صورت خوشه ای عمل کرده و گسل ها یکدیگر را فعال می کنند و از این رو احتمال وقوع زلزله در آذربایجان شرقی و تبریز را نمی توان نفی کرد.

محمد فریدی می افزاید: گسل این منطقه، مهاجرت رفتاری را در این سیستم نشان داده که در یک بازه زمانی کوتاه چند ساله فعال شده و ویرانی به بار می آورند.

وی با اشاره به زلزله های ویرانگر تبریز که در تاریخ به ثبت رسیده، یاد آور می شود: مطالعات حکایت از آن دارد که دوره بازگشت زلزله های 300 ساله منطقه با  مقیاس هفت تا 7.5 ریشتر فرا رسیده و احتمال وقوع آن در قرن حاضر میلادی منتفی نیست. این زلزله های تاریخی هر 300 سال یک بار مرند، بستان آباد و تبریز را ویران کرده که با فرا رسیدن دوره بازگشت این بازه زمانی تا 20 یا 70 سال آینده باید منتظر وقوع آن بود.

برج‌ سازی روی گسل

 معاون سازمان زمین شناسی شمال غرب کشور، شهرسازی بر روی گسل را مرگبار و غیر عقلانی عنوان کرده و تصریح می‌کند: در چند سال اخیر نکات ایمنی شهرسازی در تبریز رعایت نمی شود و اشتباهات و بی قانونی در شهرک باغمیشه در آنا خاتون و شهرک صیاد شیرازی در حال تکرار شدن است.

مناطق حاشیه نشین تبریز، شهرک ارم، یوسف آباد و بیدل‌لو که متشکل از خانه‌های زنبوری است، جزء مناطق پرخطر است، زیرا  روی گسل واقع شده‌اند و امکان امداد رسانی به آنها در زمان وقوع حادثه دشوار خواهد بود. 

محمد فریدی با اشاره به شهرک هایی که بر روی گسل ساخته شده، می افزاید: هیچ سازه‌ای در مقابل گسیختگی گسل هنگام زلزله مقاومت ندارد و این درحالی است که در تبریز، نه تنها روی گسل اقدام به شهرک سازی شده بلکه علی رغم اخطارهای داده شده و ارائه مشاوره به شرکت گاز، لوله کشی فشار قوی گاز روی گسل‌ها صورت گرفته است.

به گفته وی در گذشته خانه ها دور از گسل بوده و تنها به دلیل سستی بناهایشان تخریب می شدند و در مقابل زمین لرزه های شدید مقاومت نداشتند اما در عصر حاضر برج سازی ها بر روی گسل بوده که مقاوم سازی بر روی گسل بی معنا بوده و هیچ چیز در مقابل گسیختگی تاب تحمل ندارد.

معاون سازمان زمین شناسی شمال غرب کشور می گوید: خانه سازی در شمال تبریز بدعتی است که از سوی مسئولان استانی گذاشته شده و پیش از این در این مناطق به دلیل واقع شدن در گسل از خانه سازی پرهیز می شد. اما اکنون، علی رغم تاکیدات و نظارت های مداوم کارشناسان امر، مهندسان در مناطق گسل اقدام به ساخت و ساز کرده و عمل خود را با عنوان تجاری سازی توجیح می کنند و اجازه حضور ناظران و بررسی و فیلم برداران را بر فعالیت های خود نمی دهند.

عدم امکان امداد رسانی به مناطق پر خطر تبریز

فریدی وضعیت تبریز و مناطق پر خطر آن را در زمان وقوع زلزله نگران کننده می داند و اظهار می دارد: شهرک کوهستانی رشدیه بر روی گسل بوده که به دلیل واقع شدن بر روی کوه در صورت وقوع زلزله امکان نجات و حتی امداد رسانی و تردد ماشین غیر ممکن به نظر می آید.

به گفته وی، مناطق حاشیه نشین تبریز، شهرک ارم، یوسف آباد و بیدل‌لو که متشکل از خانه‌های زنبوری است، جزء مناطق پرخطر است، زیرا  روی گسل واقع شده‌اند و امکان امداد رسانی به آنها در زمان وقوع حادثه دشوار خواهد بود.